Çiftlere Yönelik Çatışma Çözme Becerisi Kazandırma

ÇİFT

“ÇATIŞMA” YAŞAMIN DOĞAL BİR PARÇASI Çatışma herhangi bir konuda yaşanan anlaşmazlıktır. Bireylerin istekleri, değerleri, gereksinimler v.s birbirleriyle ters düştüğünde ortaya çıkmaktadır. Sosyal beceriler okullarda çocuklara öğretilen bilgilerden, okuma-yazma-dört işlem becerisinden daha önemsiz değildir. Bunlardan biri olan çatışma çözme becerisi çocuğun duygusal zeka gelişimi içinde önemli bir yer kaplamaktadır. PEKİ ÇATIŞMA ÇÖZME STRATEJİLERİ NELERDİR? Farklı kişiler çatışma yönetiminde farklı stratejiler kullanırlar. Genellikle çocukluk yıllarında öğrenilen bu stratejilerin otomatik bir biçimde işlediği görülür. İnsanlar çoğu zaman bir çatışma durumunda nasıl davrandıklarının farkında değillerdir. Şu an kullanılan çatışma çözme stratejileri çocukluk dönemlerinde öğrenildiğine göre, bu gün de yeni ve daha etkili çatışma çözme stratejileri öğrenilebilir. İnsanların amaçlarına ve ilişkilerine ne ölçüde önem verdiklerine bağlı olarak başvurabilecekleri beş farklı çatışma çözme stratejisi tanımlanmıştır. Her biri bir hayvanla simgelenen bu beş farklı çatışma çözme stratejisi aşağıda gösterilmiştir. Kaplumbağa (Kaçınma): Kaplumbağalar çatışmadan kaçınmak için geri çekilirler. Çatışma yaratan sorunlardan ve kişilerden uzak dururlar. Kaplumbağa stratejisini şu durumlarda:  Elde edilecek ödüller çok yüksek değilse ve kaybedeceğiniz bir şey yoksa (bu sizin için sadece bir deneyim olacaksa).  Çatışmayı ele alacak zamanınız yoksa,  Ortam uygun değilse (“şimdi yeri ve zamanı değil” diyorsanız).  Daha önemli sorunların baskısını hissediyorsanız,  Çıkarlarınızın gözetileceğine dair hiçbir umut ışığı göremiyorsanız,  Çok öfkeli bir kişiyle karşı karşıya iseniz,  Tam olarak hazır değilseniz, bilgi edinmeye ve düşünmeye ihtiyaç duyuyorsanız,  Duygusal olarak çok fazla yüklüyseniz ve çevrenizdeki diğer kişiler çatışmayı daha başarılı bir biçimde çözebileceklerse, kullanmak uygun olabilir. Oyuncak ayı (Uyma): Oyuncak ayılar için ilişki çok önemli, amaç pek önemli değildir. İlişkilerin bozulmaması için çatışmayı yatıştırmaya çalışırlar. Oyuncak ayı stratejisini şu durumlarda:  Sorun sizin için çok önemli değil; ama diğer kişi için çok önemliyse,  Üzüleceğinizi ya da çok yıpranacağınızı hissettiğinizde,  “Kazanamayacağınızı bildiğiniz” sürekli bir rekabet halinde olmak sizin için zararlı olacaksa,  Mevcut uyumu (dengeleri) korumak çok önemliyse (“Şimdi zamanı değil” diyorsanız), kullanmak uygun olabilir.

Köpek balığı (Güç kullanma, rekabete girme): Kendi amaçları çok önemli, ilişkileri ise önemsizdir. Bu nedenle kendi çözüm önerilerini kabul etmesi için, çatıştığı kişiyi zorlar ve karşısındaki kişi üzerinde güç kullanmayı dener. Köpek balığı stratejisini şu durumlarda:  Kesinlikle haklı olduğunuzu bildiğinizde,  Kısa süre içerisinde karar vermeniz gerektiğinde,  Muhaliflerini ezen bir kişi ile karşılaştığınızda kullanmak uygun olabilir. Tilki (Uzlaşma): Orta derecede girişimcilik ve işbirliği içeren bu stratejiyi kullanan bir kişinin amacı, her iki tarafı da kısmen tatmin eden, karşılıklı olarak kabul edilebilir, uygun bazı çözümler bulmaktır. Tilki stratejisini şu durumlarda:  Amaçlar orta derecede önemliyse ve daha girişken stratejileri Eşit statüdeki kişiler çatışmaya taraf olmuşlarsa,  Karmaşık bir sorun için geçici bir çözüme ulaşmak gerekiyorsa,  Önemli bir sorun için uygun çözümlere  Rekabet ya da işbirliği stratejilerinin sonuç vermediği durumlarda kullanmak uygun olabilir. Baykuş (Yüzleşme, işbirliği yapma):Baykuşlar hem amaçlarına hem de ilişkilerine çok önem verirler. Çatışmaları, çözülmesi gereken sorunlar olarak görürler ve hem kendilerinin hem de diğer kişinin amaçlarına ulaşabileceği bir çözüm ararlar. işbirliğine yönelik çatışma çözme yönteminin ve bu yöntemin gerektirdiği becerilerin öğretilmesi gerekmektedir. Baykuş stratejisini şu durumlarda:  Başkasının yaşamı söz konusu olduğunda,  Bütün sorumluluğu siz üstlenmek istemediğinizde,  Arada büyük bir güven duygusu varsa,  Diğer kişiden taahhüt elde etmek istediğinizde,  Kin, husumet, vb. gibi yoğun duygularla uğraşmanız gerektiğinde kullanmak uygun olabilir. Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, her stratejinin kullanılabileceği durum farklıdır. Anne baba olarak eşinizle ve özellikle çocuklarınızla ilişkilerinizde ortaya çıkan çatışmaları çözmek için en çok hangi stratejiyi kullanmaktasınız? Çatışma çözme stratejileri arasında sadece baykuş ile simgelenen yüzleşme ve işbirliği stratejisi ile her iki tarafın da kazançlı çıkacağı çözümler bulunabilir. Diğer stratejiler kullanıldığında taraflardan en azından biri kaybeder, diğeri kazanır ya da her ikisi de kaybeder. O halde ailede çocuklara özellikle işbirliğine yönelik çatışma çözme yönteminin ve bu yöntemin gerektirdiği becerilerin öğretilmesi gerekmektedir.

ANNE-BABAYA ÖNERİLER 1. Evinizde çatışmaların nasıl çözüldüğünü fark etmeye çalışın. 2. Çatışmaların nasıl çözüleceği konusunda ona model olun. 3. Çocuğunuzun çatışmalarını nasıl çözebileceğini aile ortamında paylaşın. 4. Eğer çocuk arkadaşlarının kendisiyle alay ettiğini, eşyalarını izinsiz aldıklarını,okula gitmek istemediğini,sık sık kavga ettiğini ve bir şey yapamadığını söylüyorsa çatışma çözme becerileri zayıf olabilir. 5. Çocuk bir sorunla karşılaştığında hemen ağlıyor yada bağırıyorsa okul psikolojik danışmanı ile görüşmekte yarar vardır. 6. Rol oynama tekniği ile arkadaşının yerine geçmesini sağlayarak bir prova yapmak yararlı olabilir.

Çocuk, gerek aile gerekse toplum içersinde sürekli iletişim ve etkileşim içersinde hayatına yön verir. İlişkilerini duygu, düşünce, davranış düzeyinde yaşayarak çevresine yansıtır. Ebeveynleri çocuklarını nasıl algılıyor, tutumlarını nasıl tanımlıyorsa ona uygun tepkiler verirler. Toplumsal yaşamda, çocuktan çocuğa şiddet görüntülerinin yanı sıra çocuktan öğretmenine ya da yetişkine doğru şiddet tutumları gözlemlemekteyiz. Bu görüntülere gelecek nesiller ve toplumumuz adına endişe verici manzaralardır. Çocuğun şiddet tutumu ruh sağlığında sorundur. Çocuğun rol modeli ebeveynlerinin şiddet içersindeki davranış kalıplarını gözlemleyerek içselleştirmesi ve taklit yoluyla öğrenmesiyle çocuk şiddet davranışları ortaya koyar.

Aile içi ilişkilerde ihmal, istismar ve şiddet içersinde yetiştirilen çocuk psikososyal gelişim evrelerinde duygusal, sosyal, kişilik gelişimi açısından uyum ve davranış sorunları gösterir. Çocuk ergenlik sürecinde akran grubu içersinde iletişim güçlükleri çeker, ebeveynlerinden modelleme ile edindiği şiddet davranışlarını arkadaşlarına gösterme eğilimindedir.

Günlük yaşamımızda, çocuğumuzun bir sorunu karşısında, her şeyin iyi gideceğini söylemek, akıl vermek, dinlememek, eleştirmek, suçlamak iletişim engeli olduğunu öğrendiğimizde çoğumuz şaşırıyoruz. Bu yaklaşımlar çocuğumuza hiç yardımcı olmadığı gibi onun sorununu çözmede bir engel oluşturuyor sorunu ortaya koymasını ya da açıklamasını engelliyor.

Çocuk duygularının kabul edilmediğini, değersiz olduğunu, anlaşılmadığını düşünerek kendini olumlu tutumlarla ifade edemeyen çocuk şiddet tutumları ile ailesinin ilgisini çekmeyi iletişim yöntemi olarak benimsiyor.

Çocukların şiddet tutumlarının değiştirilmesinde sorun, çatışma karşısında çözümleyici yaklaşımlarının eğitilmesi ve kriz yönetim becerilerinin geliştirilmesinin önemi ortadadır. Ancak sorunu ya da çatışmayı çözen çocuk şiddet davranışlarından kaçınabilir.

Her şeyden önce çatışmanın çözümlenmesinde, sorunu anlamak ya da analiz edebilmek çözümün kaynağını da oluşturur. Karşılıklı açık iletişim içersinde, birbirimize güven duyarak, zihinsel şemalarımız, yargılarımızdan bağımsız olarak sorunun sebeplerini anlama çabası içersinde olmalıyız.

İlişkilerde ortaya çıkan bir sorunun değerlendirilmesinde, sorunun kökenleri, nedenleri araştırmalıdır. Aşağıdaki soruları sorarak

a) Çatışmaya neden olan sorunun ortaya çıkış sebebi nedir?

b) Çatışma nasıl bir gelişim göstermiş, kimler çatışmaya yol açmıştır

c) Sorunu sürekli kılan faktörler nelerdir?

d) Soruna odaklanmak yerine çözüme odaklanarak, sorunun çözümü için izlenecek yollar ne olmalıdır?

e) Sorunu kişilerin kendi aralarında çözebilirler mi?

f) Çözememeleri durumunda kimlerden yardım alabileceği hususunda

ayrıntılı değerlendirmeler yapılmalıdır.

Çatışma yapısı gereği her iki tarafa zarar vermektedir. Bireylerin duygusal, fiziksel örselenmesine yol açmaktadır. Öncelikle çatışmaya yol açan tutumlardan kaçınabilmektir ancak çatışma ortaya çıkmışsa çözüme odaklanarak yaklaşım geliştirebilmeliyiz. Bu yaklaşımların sorun çözme kadar uzlaşma becerileri göstererek çatışmayı çözümlemektir

1.Çocuğunuzun sorunlarına duyarlılık ilgi göstererek iletişim sürecine katabilmek.

2. Dinlemek ve anlamak için zaman ayırın, bedensel duruşun seviyesini çocuğa göre belirleyin.

3. İletişim engelleri akıl vermek, yorumlamak, eleştirmek, suçlamaktan kaçının.

4. Kendi düşüncelerinize değil çocuğun duygu ve düşüncelerine odaklanın, Onu dinleyerek değer verdiğinizi, kabul ettiğinizi gösterin.

5. Çocuğun seviyesinde kelimeler kullanarak, duygularını yansıtın, aynası olun.

6. Sürekli çocuğa söz vererek, kendisini anlaşılmış hissetmesini sağlayın.

7. Dinleme becerileri geliştirme yönünde eğitim alabilmek.

Aile ve toplum ilişkilerinde soğukkanlı, demokratik iletişim içersinde

“ farklılıklarımızın farkında olarak” birbirlerimizi anlamalıyız. Uzlaşma ve sorun çözme yeteneklerimizi geliştirerek ancak uyumlu, olumlu ve sağlıklı ilişkiler ortaya koyabiliriz. Dolayısıyla önyargılarımızla çalışmalı, yargılarımızı etkileyen, zihinsel şemalarımızı oluşturan ilişkilerimizi gözden geçirmeliyiz. Kendimize içgörü geliştirerek, düşüncelerimizi yeniden değişen çevre koşullarına uygun olarak inşa etmeliyiz.

Çocuğun şiddet davranışlarından uzaklaşarak uyumlu, üreten bir değer olarak geleceğe hazırlanması “insanı merkeze, çocuğu odağa” alan bir aile ve toplum düzeninde gerçekleşebilir. Bu hayat düzeni ancak insan, aile ve toplum tasavvuru bir ülkede ortaya çıkabilir.

ÇATIŞMA ÇÖZME DAVRANIŞLARINI BELİRLEME ÖLÇEĞİ

AÇIKLAMA:

Aşağıda kişilerin arkadaş ilişkilerinde yaşadığı bir takım durumlar ifade edilmiştir. Her ifadeyi dikkatlice okuyun, sonra da genel olarak bu tür durumlarda nasıl davrandığınızı düşünün ve ifadelerin sağ tarafındaki sayılar arasında sizi en iyi tanımlayanı seçerek üzerine (X) işareti koyun. Doğru ya da yanlış cevap yoktur. Genel olarak düşünerek size uygun olanı işaretleyiniz.

(1) Hiç uygun değil (2) Biraz uygun (3) Orta / kararsızım (4) Çok uygun (5) Çok çok uygun

1. Çok önem verdiğim ve gizli tuttuğum bir konuda arkadaşım gelişi güzel konuşursa onunla kavga ederim . (1) (2) (3) (4) (5)

2. Sınıfta iki çocuğun bir top başında tartıştıklarını görsem gidip onların yaptığının yanlış olduğunu söylerim. (1) (2) (3) (4) (5)

3. Arkadaşım izinsiz cüzdanımdan bir fotoğrafımı alsa onunla kavga ederim. (1) (2) (3) (4) (5)

4. Arkadaşımı sınıfta kimse yokken benim ceketimin ceplerini karıştırdığını görsem neden bunu yaptığını sorarım. (1) (2) (3) (4) (5)

5. Arkadaşım okulda benim hakkımda yalan yanlış dedikodu yapsa bende onun hakkında dedikodu yaparım. (1) (2) (3) (4) (5)

6. Sevdiğim kişi başka bir arkadaşımın yanında bana aptal dese onunla yalnız kaldığımda

niçin böyle konuştuğunu sorar ve çok üzüldüğümü söylerim. (1) (2) (3) (4) (5)

7. Bir arkadaşımın bir grup tarafından tehdit edildiğini duysam bende grubumu toplar onları tehdit ederim. (1) (2) (3) (4) (5)

8. Çok sevdiğim birisi hakkında yanlış söylentiler duysam bunu çıkaran arkadaşıma neden bunu yaptığını sorarım. (1) (2) (3) (4) (5)

9. Sınıftaki bir arkadaşım doğum günü partisine beni davet etmese o arkadaşıma küserim. (1) (2) (3) (4) (5)

10. İki arkadaşım kavga etseler ve benim bir tarafı tutmamı söyleseler bu yaptıklarının yanlış

olduğunu söyler ve onların konuşmalarını sağlarım. (1) (2) (3) (4) (5)

11. Öğretmen sınıf içi çalışmalarda bana görev verse ve bunu başka birisi de istediği için öğretmene

benim istemediğimi söyleyerek görevi alsa o arkadaşımla bir daha konuşmam. (1) (2) (3) (4) (5)

12. Sevdiğim kişi benim bazı hareketlerimden rahatsız olduğunu söylerse onunla bunların neler

olduğunu konuşurum. (1) (2) (3) (4) (5)

13. Beden eğitimi dersinde birisinin çantaları karıştırdığını görsem gidip o çocuğu döverim. (1) (2) (3) (4) (5)

14. Sınıf nöbetçisi olduğum bir gün bir arkadaşımın başka birinin kalemini aldığını görsem

o arkadaşıma yaptığının yanlış olduğunu anlatırım. (1) (2) (3) (4) (5)

15. Sınıfta bir arkadaşımın yanlış yere suçlandığını görsem hemen gidip onu suçlayanlarla kavga ederim. (1) (2) (3) (4) (5)

16. Sınıfta ödevler verilirken öğretmen yanlışlıkla benim istediğim ödevi başkasına verse ve

arkadaşımda kabul etse gidip arkadaşımla konuşur anlamaya çalışırım. (1) (2) (3) (4) (5)

17. Bir grubun okul çıkışında bizim sınıfın eşyalarına zarar verdiğini görsem sınıf arkadaşlarımı

alarak onlarla kavgaya giderim. (1) (2) (3) (4) (5)

18. Sınıf arkadaşım ailesi ile olan tartışmadan dolayı derslerinde geri kalsa o arkadaşımın

ailesiyle konuşması için yardımcı olurum. (1) (2) (3) (4) (5)

19. Bir çocuk başkasının çantasından aldığı silgiyi gizlemek için benim çantama atsa gidip onu döverim. (1) (2) (3) (4) (5)

20. Sınıfta düzenlenen bir partiye arkadaşlar bana haber vermeden gitseler onlara neden haber

vermediklerini sorup konuşurum. (1) (2) (3) (4) (5)

21. İki öğrenci birbirleri ile kavga ederken benim kitabımı yırtsalar bende onların kitaplarını yırtarım. (1) (2) (3) (4) (5)

22. Bazı çocukların çete kurmak için arkadaşları tehdit ettiğini duysam sorunu çözecek yetkililerle konuşurum. (1) (2) (3) (4) (5)

23. Sınıftan birinin tahtaya benim hakkımda kötü sözler yazdığını görsem bende onun hakkında kötü sözler yazarım. (1) (2) (3) (4) (5)

24. Türkçe dersinde oluşturulan münazara gruplarında beni gruba almasalar niçin almadıklarını

sorup katılmak istediğimi belirtirim. (1) (2) (3) (4) (5)

Ç.Ç.Ö

Adınız soyadınız:……………………………………………………………………………..

Sınıfınız: …………………

Sevgili Öğrenciler,

Bu ölçek, günlük yaşamınızda karsılaştığınız kişiler arası çatışmalarla ilgilidir. Bu konuda aşağıdaki ifadelerin düşüncelerinize ne ölçüde uyduğu araştırılmaktadır.

Aşağıdaki her bir cümleyi dikkatlice okuyun. Cümleleri okuduktan sonra,

(1) Kesinlikle Katılmıyorum,

(2) Katılmıyorum,

(3) Biraz katılıyorum,

(4) Katılıyorum,

(5) Kesinlikle Katılıyorum

Seçeneklerinden size en uygun olanı (X) işaretiyle belirtiniz.

Bu bir sınav değildir, hiçbir sorunun doğru cevabı yoktur. Size en uygun gelen cevap, en doğru cevaptır. Cevaplarınız gizli kalacak ve sadece öğrencilerle ilgili bir araştırmada kullanılacaktır. Doğru ve içten cevap vermeniz araştırmanın değerini arttıracaktır. Tüm sorulara cevap veriniz, lütfen hiçbir soruyu bos bırakmayınız.

Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi

1. İnsanların konuşarak sorunlarını çözmeleri gerektiğini düşünüyorum.